شش گفتار مهم در باره ولايت

از بالا خيابان مشهد که به سمت حرم امام رضا (ع) ميروي نرسيده به حرم دقيقا سر چهارراه شهدا مسجد پر رفت‌وآمدي است که زائران و مجاوران علي‌بن‌موسي‌الرضا (ع) پيش يا پس از زيارت آنجا را براي اقامه نماز انتخاب ميکنند: مسجد کرامت. مسجدي است که در سالهاي پيش از انقلاب يکي از مراکز اصلي مبارزه مردم مشهد عليه رژيم پهلوي بوده است. ماه رمضان سال ۵۳ براي اهالي اين مسجد و امام جماعتش اگر چه همراه با بشارت فرارسيدن ماه مهماني خدا بود اما شدت و سخت‌گيري ساواک در ممانعت از برگزاري جلسه قرآن و سخنراني کام آنان را تلخ نمود. ساواک، حاجي کرامت باني مسجد را احضار کرده بود و هشدار داده بود که سيدعلي خامنه‌اي از اين پس حق سخنراني در مسجد را ندارد؛ و همين مقدمه‌اي شد براي بازگشت استاد خامنه‌اي به مسجد قديمي‌تر و کوچک‌تر مشهد: مسجد امام حسن. همين بازگشتِ جلسات سخنراني و درس و معرفت ايشان به مسجد امام حسن و حضور مشتاقان و علاقمندان هم باعث شد مسجد امام حسن عليه‌السلام بعدها به پيشنهاد امام جماعتش توسعه پيدا کند و حتي از مسجد کرامت هم بزرگ‌تر و پررونق‌تر شود. اين بار جلسه‌ي قرآن در مسجد امام حسن برگزار مي‌شد با عنواني جذاب‌تر و محتوايي گيراتر: «طرح کلي انديشه‌ي اسلامي در قرآن». ‌اين جلسات چهار سرفصل اصلي داشت: ايمان، توحيد، نبوت و ولايت. و فرصتي براي طرح سرفصل پنجم با موضوع امامت هم دست نداد. شش جلسه‌ي پاياني، که به موضوع ولايت اختصاص داشت، در سال‌هاي بعد از انقلاب بارها در قالب جزوه و کتابچه منتشر شده است. نشريه‌ي خط حزب‌الله در اطلاع‌نگاشت اين هفته به اختصار، به اين شش گفتار مهم پرداخته است. 
 
گفتار اول. پيامبران و کارخانه آدم‌سازي
گفتيم که پيغمبر مي‌آيد براي "به تکامل رساندن انسان" مي‌آيد براي کامل کردن و به اتمام رساندن مکارم اخلاق. از چه راهي و از چه وسيله‌اي پيغمبر استفاده مي‌کند براي ساختن انسان؟ چه جوري انسان‌ها را پيغمبر مي‌سازد؟ [آيا] مدرسه درست مي‌کند؟ مکتب فلسفي درست مي‌کند؟ [آيا] پيغمبر صومعه و جايگاه عبادت درست مي‌کند؟ گفتيم که نه؛ پيغمبر براي ساختن انسان، "کارخانه‌ي انسان‌سازي" درست مي‌‌کند. پيغمبر ترجيح مي‌دهد که ده سال، بيست سال، ديرتر موفق بشود؛ اما آنچه مي‌سازد، يک انسان و دو انسان و بيست تا انسان نباشد؛ کارخانه‌ي انسان‌سازي درست کند که به طور خودکار انسانِ کامل پيغمبرپسند تحويل بدهد.
کارخانة انسان‌سازي چيست آقا؟ کارخانة انسان‌سازي، جامعه و نظام اسلامي‌ست. اينجا آن نقطه‌ي پيچ، نقطة اساسيِ توجه و تکيه‌ي حرف است. آنچه که با دقت بايد فهميد، اين است که پيغمبر يکي يکي گوش انسان‌ها را نمي‌گيرد به يک کنج خلوتي ببرد، در گوش‌شان زمزمه‌ي مِهر خدا بنوازد. پيغمبر‌ها مکتب علمي و فلسفي تشکيل نمي‌دهند تا يک مشت شاگرد درست کنند، اين شاگرد‌ها را بفرستند تا مردم را در اقطار عالم هدايت کنند. پيغمبر کارش از اين قرص و قائم‌تر، استوارتر و ريشه-دارتر است. چه کار مي‌کند؟ يک کارخانه‌اي که از آن کارخانه جز انسان بيرون نمي‌آيد، مي‌سازد و آن کارخانه، "جامعه‌ي اسلامي" است.
 
گفتار دوم. بعد اول ولايت: به هم پيوستگي مؤمنين
يک عده و يک جبهه را پيغمبر به وجود مي‌آورد، اينها در ميان چه جامعه‌اي دارند زندگي مي‌کند؟ در ميان جامعه‌ي جاهلي. اگر بخواهند اين جريان باريک، که به نام اسلام و مسلمين به وجود آمده، در ميان آن جامعه‌ي جاهليِ پُر تعارض و پُر زحمت باقي بماند... بايستي اين مسلمان‌ها را... آن‌چنان به هم متصل و مرتبط کنند که هيچ عاملي نتواند اينها را از يکديگر جدا کند...
مثل چه؟ مثل يک عده کوهنوردي که از يک راه صعب‌العبور کوهستاني دارند عبور مي‌کنند... تا برسند به قله‌ي کوه. به اينها گفته مي‌شود کمربندهايتان را به هم ببنديد، جدا جدا و تک تک حرکت نکنيد که اگر تنها مانديد، خطر لغزيدن هست؛ حالت به‌هم‌بستگي شديد کوهنوردان، نمايشگر حالت به‌هم‌بستگي و جوشيدگي شديد مسلمانانِ آغاز کار است... اين پيوستگيِ مسلمانان با يکديگر، آيا در قرآن و حديث نامي دارد، يا نه؟ بله؛ اين نام، ولايت است، ولايت... در اصطلاح اوّلي قرآني، ولايت يعني به‌هم‌پيوستگي و هم‌جبهه‌گي و اتصال شديد يک عده انساني که داراي يک فکر واحد و جوياي يک هدف واحدند. هر چه بيشتر اين جبهه بايد افرادش به همديگر متصل باشند و از جبهه‌هاي ديگر و قطب‌هاي ديگر و قسمت‌هاي ديگر خودشان را جدا و کنار بگيرند، چرا؟ براي اينکه از بين نروند، هضم نشوند. اين را در قرآن مي‌گويند ولايت.
 
گفتار سوم. بعد دوم ولايت: قطع وابستگي به غيرمسلمين
يکي [از ابعاد ديگر ولايت] اين است که جامعه‌ي مسلمان، وابسته و پيوسته‌ي به عناصر خارج از وجود خود نباشد، پيوستگي به غير مُسلِم نداشته باشد. و البته اين پيوسته نبودن و وابسته نبودن يک حرف است، به کلي رابطه نداشتن، يک حرف ديگر است. هرگز نمي‌گوييم که عالم اسلام در انزواي سياسي و اقتصادي به سر ببرد و با هيچ يک از امت‌ها و کشورها و قدرت‌هاي غيرمسلمان رابطه‌اي نداشته باشد؛ نه، اين نيست مطلب. مسئله، مسئله‌ي وابسته نبودن است، پيوسته و دنباله‌رو نبودن است، در قدرت‌هاي ديگر هضم و حل نشدن است، استقلال و روي پايِ خود ايستادن است.
 
 
گفتار چهارم. بعد سوم ولايت: ارتباط و اتصال با ولي
يک جلوه‌ي ديگر از جلوه‌هاي ولايت که از همه مهم‌تر اين است و ضامن بقاي ولايت به معناهاي اول و دوم هم همين است؛ اين است که جامعه‌ي اسلامي نيازمند يک مرکز اداره‌کننده با شرايطي خاص است. اگر] جامعه اسلامي [بخواهد آن دو رويه و دو بُعد و دو جانب ولايت را در خود تأمين بکند، محتاج است که يک مرکز فرماندهي مقتدري در درون خود داشته باشد تا همه‌ي عناصرِ فعال اين جامعه، نشاط فکري و عملي خود را از آن مرکز الهام بگيرند. آن مرکزي که در بطن جامعه و متن جامعه‌ي اسلامي، همه‌ي جناح‌ها را اداره مي‌کند، هر کسي را به کار لايقِ به شأن خودش مشغول مي‌کند، از تعارض‌ها جلوگيري مي‌کند، نيروها را به يک سمت هدايت مي‌کند؛ او بايد از سوي خدا باشد، بايد عالِم باشد، بايد آگاه باشد، بايد مأمون مصون باشد، بايد يک موجود تبلور يافته‌اي از تمام عناصر سازنده‌ي اسلام باشد، بايد مظهر قرآن باشد؛ اسم او را چه مي-گذاريم؟ اسم او را مي‌گذاريم «وليّ»... اين هم يک بعد و يک بدنه و يک رويه‌ي ديگر از ابعاد مسئله‌ي ولايت.
 
گفتار پنجم. جامعه‌ي با ولايت چگونه است؟
ولايت يک جامعه به چيست؟ ولايت يک جامعه به اين است که وليّ در آن جامعه، اولاً مشخص باشد، بدانند که اين است ولّي، ثانياً منشأ و الهام‌بخش همه‌ي نيروها، نشاط‌ها، فعاليت‌هاي آن جامعه باشد. قطبي باشد که همه‌ي جوي‌ها و سرچشمه‌ها از او سرازير مي‌شود. مرکزي باشد که همه‌ي فرمان‌ها را او مي‌دهد و همه‌ي قانون‌ها را او اجرا مي‌کند. نقطه‌اي باشد که همه‌ي رشته‌ها و نخ‌ها به آنها برگردد، همه به او نگاه کنند، همه دنبال او بروند. موتور زندگي را او روشن بکند در اين جامعه، راننده و پيش‌قراول کاروان زندگي در جامعه، او باشد. اين جامعه، جامعه‌ي داراي ولايت است.
 
گفتار ششم. معناي دقيق هجرت
تعهد الهي ما اين است که ما خودمان را از قيد و بند ولايت طاغوت رها کنيم، نجات بدهيم و برويم تحت سايه‌ي پرميمنت ولايتِ الله. خارج شدن از ولايت ظالم و وارد شدن به ولايت عادل، اسمش هجرت است... سؤال اين است: آيا نمي‌توان در ولايت طاغوت بود و مسلمان بود؟... مسلمان زيستن، يعني تمام امکانات و انرژي‌ها و نيروها و قدرت‌ها و استعدادهاي يک انسان، دربست در اختيار خدا بودن... به‌طور کلي فرد، نمي‌تواند مسلمان باشد و وجودش، امکاناتش، انرژي‌هايش، همه‌ي قوّه‌ها و نيروهايش و استعدادهايش، تحت فرمان خدا باشد، در حالي‌که در جامعه‌ي طاغوتي زندگي بکند، چنين چيزي ممکن نيست... پيغمبر هم هجرت کرد؛ اما قبل از آني که پيغمبر هجرت بکند، دار الهجره‌اي تقريباً وجود نداشت، پيغمبر با هجرت خود، دارالهجره را ايجاد کرد. گاهي لازم مي‌شود که گروهي از انسان‌ها با هجرت خود، نقطه‌ي شروع هجرت را آغاز کنند، جامعه‌ي الهي و اسلامي را بنيان‌گذاري کنند، به وجود بياورند، دارالهجرة ايجاد کنند، آن وقت مؤمنين به آنجا هجرت کنند.